رشد حرکتی در سال‌های نخستین
رشد حرکتی در سال‌های نخستین رشد و تکامل زیستی از جمله توانایی‌های ذاتی و بالقوه‌ای است که در بیست سال اول زندگی انسان همه جنبه‌های رشدی را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد. بر همین اساس روانشناسان رشد و تحول توجه به تکامل زیستی و جسمانی را بسیار بااهمیت می‌دانند. رشد جسمانی اهمیت بسیار بالایی در تمامی وجوه دارد. بدون رشد جسمانی سالم و کامل، مسیر رشد در حیطه‌های دیگر از جمله رشد شناختی، زبان و اجتماعی مسدود می‌شود. از این رو آگاهی والدین از سیر تغییرات جسمانی و مراحل آن، رشد حرکتی در سال‌های نخستین و عوامل اثرگذار روی آن بسیار بااهمیت است.
رشد فرآیند مستمر تغییر است و به پختگی ظرفیت کارکردی دستگاه‌های بدن دلالت می‌کند، به طوری که هر دستگاه بتواند در جایگاه خود به طور کامل عمل کند. این مفهوم بیشتر بر وظیفه و نقش هر دستگاه و هماهنگی میان آنها دلالت دارد. تغییر کمّی و کیفی که هر دو همزمان اتفاق می افتد، موجب رشد می‌شود. به بیان دیگر، رشد یک رشته تغییرات پی در پی برای رسیدن به هدفی واحد یعنی همان نموّ است. هدف تغییرات طبیعی در طول زمان آن است که کودک به کمال برسد و استعدادهای بدنی خود را با گذشت زمان آشکار سازد (ابوالفضل بلوچی، ۱۳۸۹).
بیشتر فعالیت نوزاد در زمینه فعالیت‌های حرکتی در اولین هفته‌های زندگی جنبه عکس‌العملی یا انعکاسی دارد. بازتاب‌ها پاسخی فطری و خودکار به نوع خاصی از تحریک است. بازتاب‌ها یا همان رفلکس‌ها واضح‌ترین الگوی رفتار سازمان‌یافته نوزادان هستند. تعدادی از بازتاب‌ها شالوده‌ای برای مهارت‌های حرکتی پیچیده هستند و برخی دیگر از بازتاب‌ها به والدین و نوزادان کمک می‌کند تعامل خشنودکننده‌ای با یکدیگر داشته باشند. به عنوان مثال هنگامی که نوزادی به دنبال نوک پستان می‌گردد و با موفقیت آن را پیدا می‌کند، در مدت تغذیه به راحتی مک می‌زند و وقتی دست او لمس می‌شود، چنگ می‌زند و والدین را تشویق می‌کند تا با محبت به او پاسخ دهد یا اینکه والدین شست خود را به دهان شیرخوار می‌برند، نوزاد به صورت یک عمل بازتابی و واکنشی شروع به مکیدن می‌کند یا اینکه هنگامی که نوزاد با یک نور شدید روبرو می‌شود، بدون آنکه اراده کند، به صورت خودکار چشمانش را به شدت می‌بندد. نوزاد با این واکنش‌های خودکار به دنیا می‌آید که برخی از آنها تا چند ماه ادامه دارد و برخی ظرف مدت چند هفته از بین می‌رود. در برخی موارد این عکس‌العمل‌ها به یک رفتار ارادی تبدیل می‌شود. برای نمونه، نوزاد با واکنشی به نام جستجو یا روتینگ رفلکس به دنیا می‌آید که باعث می‌شود هنگام تماس دست با گونه‌اش دهان خود را به طرف دست والد (مراقبت‌کننده) بچرخاند. این واکنش سبب می‌شود که هنگام گرسنگی با گردش دهانش به اطراف پستان را جستجو کند و اگر در اختیارش بود، آن را به دهان بگیرد. در ابتدا نوزاد عمل جستجو برای گرفتن نوک پستان را با گرداندن سر از یک طرف به طرف دیگر انجام می‌دهد اما در هفته سوم، نوزاد به طور ارادی سرش را برمی‌گرداند و حرکات دهانش را برای گرفتن پستان تنظیم می‌کند این بازتاب در ۲ ماهگی از بین می‌رود.
عمل مکیدن یکی دیگر از واکنش‌های حیاتی است که حتی قبل از تولد وجود دارد. چنانچه در زمان بارداری از مادر عمل سونوگرافی صورت گیرد، جنین ممکن است در حال مکیدن شست خود باشد و بعد از تولد هنگامی که نوک پستان در دهانش گذاشته می‌شود، نوزاد به صورت خودکار شروع به مکیدن می‌کند.
برای خواندن ادامه مطلب و سایر مقالات علمی در مورد رشد نوزاد به اینجا مراجعه کنید .
